TRUYỀN THUYẾT

I.Truyền thuyết

1.     Khái niệm

-          Là hình thức tự sự dân gian

-          Có sự kiện & các nhân vật lịch sử

-          Thể hiện quan niệm & thái độ của nhân dân

2.     Phân loại 

-          Theo thời kỳ lịch sử

+        Âu Lạc

+        Hùng Vương

+        Bắc thuộc

+        Pháp thuộc

-          Nội dung:

+        Thời kỳ dựng nước thuở sơ khai

+        Thời kỳ giữ nước trước sự xâm lăng từ phương Bắc

+        Xây dựng, bảo tồn, phát huy truyền thống văn hóa dân tộc

-          Theo nhân vật:

+        Vua Hùng

+        An Dương Vương - thành Cổ Loa

+        Các anh hùng giữ nước

+        Các danh nhân văn hóa

3.     Lưu ý

-          Tìm hiểu đặc điểm giai đoạn lịch sử mà truyền thuyết ra đời, xác định được được sự kiện/nhân vật lịch sử được phản ánh

→ Hoàn cảnh đất nước, mục đích, ý nghĩa

-          Tìm hiểu thái độ, cách đánh giá, tình cảm,... của nhân dân đối với sự kiện, nhân vật lịch sử đó

-          Gắn với phong tục tín ngưỡng có liên quan đến nó (để thấy được sức sống của tác phẩm trong đời sống)

II. Đặc trưng thi pháp truyền thuyết

1.     Thi pháp

-          Là toàn bộ nguyên tắc, cách thức xây dựng hình tượng, tổ chức tác phẩm, lựa chọn và sử dụng các phương tiện ngôn ngữ để làm nên TPVH

-          Còn là tất cả những gì làm nên tính độc đáo, tiên biệt về phương diện phẩm chất nghệ thuật của tác phẩm, tác giả, trào lưu, trường phái

          2.     Đặc trưng thi pháp truyền thuyết

a.      Nhân vật

-          Cách lựa chọn nhân vật: có công lao với nhân dân (gắn với quyền lợi, nguyện vọng, tư tưởng và tình cảm của nhân dân)

-          Cách xây dựng nhân vật:

+        Trên cốt lõi là lịch sử, truyền thuyết đã tiến hành sắp xếp lại để dựng nên tầm vóc nhân vật, phả vào tâm tư, tình cảm của nhân dân

+        Xây dựng các chi tiết, yếu tố kì ảo để thể hiện được tư tưởng/quan niệm của nhân dân

+        Nhân vật không chỉ sống trong lời kể mà còn có trong đời sống tinh thần (các lễ nghi thờ cúng, tín ngưỡng) của nhân dân

b.     Xung đột

              -          Xung đột giữa con người với tự nhiên: 

+        Vật lộn với biển cả để mở rộng địa bàn cư trú

+        Tìm kiếm các giống cây mới và trồng trọt (Mai An Tiêm - Sự tích dưa hấu)

+        Nỗ lực của con người chinh phục thiên nhiên (Sơn Tinh - Thủy Tinh)

          -         Xung đột XH giữa tâm lý bảo thủ luyến tiếc triều đại cũ với nhận thức mới về xu hướng tiến lên của lịch sử

-         Xung đột giữa dân tộc & thế lực xâm lược

-         ____________ nhân dân lao động & địa chủ phong kiến

-         ____________ danh nhân văn hóa & triều đình và các thế lực khác

c.      Kết cấu

-          Sự ra đời/xuất hiện của nhân vật

-          Kể vể cuộc đời & những chiến công

-          Vinh danh (tôn vinh/thờ cúng/có sự hiển linh)

d.     Lời kể

-          Ngôn ngữ ít miêu tả, chủ yếu là trần thuật, tập trung xây dựng ngôn ngữ & hành động nhân vật

-          Dùng một số thủ pháp để tổ đậm tính xác thực của truyền thuyết

        III. Truyền thuyết đã học

          -         Con Rồng cháu Tiên

          -         Bánh chưng, bánh giày

          -         Thánh Gióng

          -         Sơn Tinh - Thủy Tinh

          -         Sự tích Hồ Gươm

          -         An Dương Vương – Mị Châu – Trọng Thủy

          -         Chử Đồng Tử