THUẬT HOÀI - Phạm Ngũ Lão

“Hoành sóc giang sơn cáp kỉ thu,

Tam quân tỳ hổ khí thôn Ngưu.

Nam nhi vị liễu công danh trái,

Tu thính nhân gian thuyết Vũ Hầu”

I. Tìm hiểu chung

1.     Tác giả

-         Là danh tướng thời nhà Trần

-         Sự tích “Đan sọt giữa đường”

-         Con rể của Trần Hưng Đạo

-         Người có ảnh hưởng lớn đến cuộc kháng chiến chống Mông – Nguyên

2.     Tác phẩm

a.      Nhan đề

-         Thuật: kể, bày tỏ

-         Hoài: nỗi lòng

→ Bày tỏ nỗi lòng

-         Chủ thể trữ tình: tác giả

b.     Hoàn cảnh sáng tác

-         Bài thơ ra đời trong không khí quyết chiến chống lại quân Nguyên Mông

-         Thời đại nhà Trần – một thời đại oanh liệt với những chiến công rực rỡ. Thời đại anh hùng tất sinh ra những anh hùng và nhân cách lớn

II. Tìm hiểu văn bản

1.     Hai câu đầu

a.      Hình ảnh người tráng sĩ thời Trần

-         Hành động: cầm ngang ngọn giáo

+       Tư thế: Hiên ngang, rắn rỏi, tự tin

+       Tâm thế: sẵn sàng chiến đấu

-         Bối cảnh xuất hiện:

+       Thời gian: “kháp kỉ thu” Đã mấy thu (Thời gian dài)

+       Không gian: “giang san” rộng lớn

→ Con người mang tầm vóc vũ trụ, hiên ngang, kì vĩ

  è Vẻ đẹp được tô đậm, mang tính ước lệ

b.     Hình ảnh quân đội nhà Trần

-         Sức mạnh: “tì hổ” sức mạnh như hổ báo (tì: giống nhau)

→ Hình ảnh ẩn dụ thể hiện sức mạnh vô địch của quân đội nhà Trần

-         Khí thế: “khí thôn ngưu” khí thế nuốt trôi trâu/át sao Ngưu

→ Cách nói cường điệu, ẩn dụ thể hiện hùng khí dũng mãnh, quật cường

Kết luận:

-         Khắc họa hình ảnh người anh hùng vệ quốc mang tầm vóc lịch sử, vũ trụ

-         Thể hiện khí thế mạnh mẽ kiên cường của quân đội nhà Trần

2.     Hai câu cuối

-         Theo quan niệm phong kiến, làm trai trong XHPK phải lập đức, lập công (có công danh sự nghiệp) và lập danh (có danh tiếng tốt đẹp) để được ghi danh muôn đời

-         Công danh chính là món nợ phải trả của kẻ làm trai với giang sơn, trời đất, núi sông

-         Trả xong nợ công danh là hoàn thành nghĩa vụ với đời, với nước, với dân

a.      Quan niệm về nợ công danh

-         Với PNL, công danh là chuyện ông luôn canh cánh trong lòng

-         Điều đó thể hiện PNL là con người có ý thức rất rõ về vai trò của người nam nhi đối với thời cuộc

b.     Nỗi hổ thẹn khi nghe chuyện Vũ Hầu

-         Thẹn vì chưa trả được công danh, trả được nợ với người có ơn như Vũ Hầu

-         Soi mình vào tấm gương của Vũ Hầu để tự hoàn thiện bản thân, muốn bản thân phải nỗ lực hơn nữa

-         Thể hiện tấm lòng chân thành, trong sáng của người anh hùng

-         Cái thẹn khiêm tốn, cao cả, làm nên nhân cách

III. Tổng kết

1.     Nghệ thuật

-         Giọng điệu hào sảng

-         Ngôn ngữ hàm súc, cô đọng

-         Hình tượng giàu chất tạo hình, có tính biểu cảm cao

2.     Nội dung

-         Khát vọng, hoài bão của đấng nam nhi trong thời loạn lạc

-         Hào khí Đông A thể hiện rõ qua hình ảnh người anh hùng với tầm vóc, sức mạnh và lý tưởng sống cao cả

IV. Đề luyện tập

1.     Hào khí Đông A được thể hiện như thế nào qua “Thuật hoài”?

2.     So sánh ba tác phẩm dưới với “Thuật hoài”:

-         Chí làm trai – Nguyễn Công Trứ

-         Vào nhà ngục Quảng Đông cảm tác – Phan Bội Châu

-         Đập đá ở Côn Lôn – Phan Chu Trinh

3.     Giáo sư Đặng Thai Mai đã nói: “Tinh thần của bài thơ Thuật hoài là hào khí Đông A nhưng không chỉ có hào khí Đông A, ánh sáng nó tỏa ra còn lớn hơn thế”. Qua việc tìm hiểu và cảm nhận bài thơ Thuật hoài – Phạm Ngũ Lão, anh chị hãy làm rõ ý kiến trên.