BẢO KÍNH CẢNH GIỚI BÀI 43 - Nguyễn Trãi

              CẢNH NGÀY HÈ

“Rồi, hóng mát thuở ngày trường,
 Hoè lục đùn đùn tán rợp giương.
 Thạch lựu hiên còn phun thức đỏ,
 Hồng liên trì đã tiễn mùi hương.
 Lao xao chợ cá làng ngư phủ,
 Dắng dỏi cầm ve lầu tịch dương.
 Dẽ có Ngu cầm đàn một tiếng,
 Dân giàu đủ, khắp đòi phương.”

I. Tìm hiểu chung

1.     Tác giả

-         Nhà thơ, nhà chính trị - quân sự, nhà văn hóa – tư tưởng, nhà giáo dục

-         Danh nhân văn hóa thế giới

-         Công thần thơi nhà Lê

-         Vụ án Lệ Chi Viên – chịu nỗi oan thảm khốc

-         Tư tưởng “lấy dân làm gốc” → dân vi bản (thân dân)

-         Tình yêu thiên nhiên (ước lệ + tươi mới + giàu sức sống)

-         Gắn bó với nhân dân, đất nước → thơ thế sự, triết lý

2.     Tác phẩm

-         Quốc âm thi tập:

+       Là tập thơ Nôm sớm nhất và đạt tới đỉnh cao

+       Đánh dấu sự phát triển của thơ Nôm Việt Nam

+       Nghệ thuật: thơ Đường luật được sử dụng như thể thơ dân tộc

+       Gồm:

§  Vô đề

·        Ngôn chí

·        Mạn thuật → Cảnh ngày hè

·        Tự thân

·        Tự thuật

§  Môn thời lệnh

§  Môn hoa mộc

§  Môn cầm thú

II. Tìm hiểu văn bản

1.     Vẻ đẹp bức tranh thiên nhiên về cuộc sống con người

a.      Hình ảnh thiên nhiên ngày hè

-         Cây hòe xòe tán

-         Hoa lựu đầu hiên

-         Sen hồng dưới ao

→ Hình ảnh đặc trưng của mùa hè

b.     Màu sắc của thiên nhiên

-         Màu xanh của tán lá hòe

-         Màu đỏ của hoa lựu

-         Màu hồng của hoa sen

→ Màu sắc hài hòa, tươi thắm, rực rỡ

  è Sự sáng tạo khi nói về, khi miêu tả sâu, khi ngợi ca, khi sống với mùa hè

c.      Trạng thái của cảnh ngày hè

-         Động từ mạnh: đùn đùn, phun, tiễn

→ Sức sống căng tràn, sự vật vận động, cựa quậy không ngừng

d.     Âm thanh mùa hè

-         Chợ cá lao xao

-         Tiếng ve dắng dỏi

→ Các từ láy gợi tả, biện pháp đảo ngữ cho thấy sự tấp nập, náo nhiệt của cuộc sống con người

  è Gắn bó với nhân dân thì mới có thể thấy được những màu sắc, nghe được những âm thanh này

-         Bức tranh thiên nhiên được cảm nhận tinh tế qua: thị, thính và khứu giác

→ Thiên nhiên và cuộc sống con người hòa hợp với nhau, tràn đầy sức sống

  è Tâm hồn người nghệ sĩ khát khao sống, yêu đời mãnh liệt, tinh tế, yêu quê hương đất nước thiết tha

2.     Nỗi niềm của nhà thơ

-         Câu đầu tiên (lục ngôn):

+       Rồi: rỗi, có vẻ nhàn rỗi, không vướng bận điều gì

+       Nhịp thơ: 1/2/3 thong thả nhẹ nhàng

+       Ngày trường: ngày dài

→ Phong thái nhàn nhã, thư thái, hòa mình vào thiên nhiên, không vướng bận điều gì

-         Câu 7:

+       Nguyễn Trãi ước mơ có cây đàn gảy khúc Nam Phong → mưa thuận gió hòa

+       Lây Nghiêu, Thuấn làm “tấm gương báu răn mình” → chí hướng cao cả

→ Luôn khao khát đem tài trí đề thực hành tư tưởng nhân nghĩa, yêu nước thương dân, gắn bó với nhân dân

-         Câu kết (lục ngôn):

+       Thể hiện sự dồn nèn cảm xúc vào cả bài

+       Điểm kết tụ trong tâm hồn không phải ở thiên nhiên, tạo vật mà ở chính con người (nhân dân)

III. Tổng kết

1.     Nghệ thuật

-         Bài thơ vừa trang trọng, vừa bình dị tự nhiên

-         Câu thơ thất ngôn xen lẫn lục ngôn

-         Sử dụng hiệu quả từ thuần Việt (từ láy), từ Hán Việt

2.     Nội dung

-         Bức tranh ngày hè đẹp, tràn đầy sức sống

-         Song song với đó là vẻ đẹp tâm hồn Nguyễn Trãi

IV. Đề luyện tập

1.     “Nguyễn Trãi đã ký thác tất cả nỗi lòng mình trong bài thơ Cảnh ngày hè” – Nguyễn Văn Tấn. Qua việc tìm hiểu bài thơ Cảnh ngày hè, anh/chị hãy làm sáng tỏ nhận định trên

2.     Cảnh và tình trong bài thơ Cảnh ngày hè – Nguyễn Trãi

3.     Nỗi niềm ưu ái của Nguyễn Trãi được thể hiện như thế nào trong Cảnh ngày hè?